Mazita Part 1: Maumbirwo nenzira dzokuaisa mumipanda
Zita (noun)
Mazita akaumbwa nezvinhu zviviri: chivakashure (prefix) + dzitsi (stem) sokuti:
Zita Chivakashure […]
Zita (noun)
Mazita akaumbwa nezvinhu zviviri: chivakashure (prefix) + dzitsi (stem) sokuti:
Zita Chivakashure […]
Mipanda yemazita (Noun classes)
Mupanda 1
Munowanikwa mazita anechekuita nevanhu. Chivakashure ndi /mu-/ kana /mw-/ sokuti
murume mu- + […]
Chiverengo(Enumerator)
Zvirengo inzwi rinoshandiswa kudaidza manzwi eChiShona anoburitsa pfungwa yekuverenga tichikoshesa kubuditsa uwandu wechizita chirikutsangangurwa chacho sokuti:
Mumwe murume akarohwa nezuro.
Chinhunyi chakabiwa chacho?
Maumbirwo echiverengo.
Chiverengo chakaumbwa nechivakashure chechiverengo + dzitsi rechiverengo sokuti.
chi- + -mwe […]
Chisarudzi/Chin’an’anuri (Selector)
Zvidudziramazita zvinoburitsa pfungwa yokusarudza kana kun’an’anura zvinhu kubva pane zvimwe:
Gore rino kune nzara.
Murume uye ave kupenga.
Murume upi vaurikutaura?
Madzitsi echisarudzi
a) /-no/ Dzitsi iri rinoburitsa pfungwa yokuva pedyo kana kukomberedza.
Dunhu rino rakabudirira chaizvo.
Svondo rino tirikusangana kwaMutare.
b) /-ye/ kana /-ya/ Dzitsi iri rinobuditsa pfungwa dzechinhu chambotaurwa asi chisiri kuonekwa. Chinhu chacho chinenge chichizivikanwa nevanhu vari kutaura.
Murume uya/uye anenharo.
Chiitopauro/Chidudziramuiti/muitirwi (Relative)
Chinodudzira muiti wechinhu. Chinobotanidza mazita chichipa pfungwa yerupawo zvinoita kuti chishande serupawo. Heinoi mienzaniso
Chingwa chakachena chinodhura.
Munhu akapfupika ane hasha.
Murume vandakaona ndiTaurai.
Maumbirwo
a) Chitaridzamuitirwi + chitaridzamuiti + chiratidzanguva + mudzi wechiito+ nzvovera yekupedzisira
wa- + -nd- +aka- +-on- +-a
ra- + nd- + -aka- + -vereng- + -a
b) Chitaridzamuiti+ chiratidzanguva+ […]
Chiratidzanguva (Tense sign)
Zviito zvinoitika nenguva sokuti arikuba zinoreva kuti chiitiko ichi chekuba chirikutoitika panguva iyoyo tichizvisiyanisa nokuti akaba kana kuti achaba. Kunewo zviito zvisinga nguva mazviri:
Zviito zvinemadonzvo anoti: rekutuma (imperative mood), rekuita (infinitive mood) nerekurudziro ( hortative mood). Heinoi mienzaniso:
kutamba (rekuita)
ngatidyei (kurudziro)
iba (rekutuma)
Pazviito zvinenguva mazviri chiratidzanguva chinobatanidzwa […]
Chiito (Verb)
Zviito manzwi anobuditsa pfungwa yekuita sokuti:
kusvetuka, kuba, kumhanya, kutora, batsiranai, tauriranai, usarambe.
Kune mhando dzezviito dzakati wandei muChishona asi mhando dzose idzi dzakafanana pakuumbwa kwadzo nekuti dzine mudzi.
Maumbirwo ezviito
Zvivakashure- + mudzi (vamwe vanyori vanouti dzitsi) + […]
Image credit contest-corner.com ZIMSEC O Level Shona Notes: Kuumbwa kwemibvunzo paChishona
1. Kushandisa /-ngani?/ kanakut /-nganai?/
Sokuti: Mombe dzako ingani?
Zvakaitika runganai?
2. Kushandisa /-pi/
Sokuti: Vaenda nekupi?
3. Kushandisa /-su/
Image via JayaJaya
Midzi yezviito inogona kuvedzerwa kuti ireve zvakada kuti siyanei zvichienderana nechishuwo chemutauri. Kune nzira dzakasiyana siyana dzekuvedzera nadzo midzi yezviito. Nzira idzi dzinonzi rebeso dzezviito kana kuti zvivanduriro zvezviito vamwewo vanyori navana mazvikokota veShona vanodzidaidza kuti zvivanduridzo. Izvi zvinongoenderana ne Chikandamazeko chemunyori mumwe nemumwe.
Kazhinji kacho zita […]
Mienzaniso tichishandisa zvirevo zvakazara.
Tichishandisa mienzaniso yezvirevo zvakazara.
Mienzaniso tichishandisa zvirevo zvakazara.
Mienzaniso tichishandisa zvirevo zvizere